Mark Zuckerberg getuigt over nepnieuws, makers nepnieuwsgame adviseren Brits parlement en het trollenleger van Dotan

Iedere week verzamelt Factory het belangrijkste nieuws over factchecking en nepnieuws. Met deze week: Foxnieuws is boos, pagina black lives matters blijkt nep en factcheckers helpen Facebook.

Fox News-presentator boos over ‘nepnieuws’ na opiniepeiling

Het leverde een spraakmakend stukje televisie op: Fox News-presentator Howard Kurz die boos tegen de regie van het programma riep dat ze een opiniepeiling snel uit beeld moesten halen. Daarin was te zien dat zijn zender minder wordt vertrouwd dan concurrenten CNN en MSNBC. ‘Dat is niet het beeld dat we bedoelen. Wacht even. Haal het weg, alsjeblieft’, zei Kurz in de vertaling van Villamedia.

https://www.youtube.com/watch?v=JJoj1xS5h2E

Het betreffende fragment begint op 2:08.

Kurz legde op Facebook uit dat de infographic ‘te vroeg’ in beeld kwam, toen hij nog middenin een item was verwikkeld over een nepnieuwsonderzoek van de Amerikaanse Monmouth University. Even later meldde hij in dezelfde post dat persbureau Associated Press, dat over het incident berichtte, foutief had gecorrigeerd:

‘The AP has now run a correction, which I appreciate. Though it’s odd that the correction indicated I SAID the poll graphic ran moments later, as if it’s a claim. It’s a verifiable fact. There’s video!’

Mark Zuckerberg getuigt voor het Congres over fake news

Afgelopen week getuigde Facebook-baas Mark Zuckerberg voor het Amerikaanse Congres. Het ging vooral over Facebooks invloed op de Amerikaanse verkiezingen in november 2016, maar ook over de rol van het platform als het gaat over nepnieuws. Nog voordat Zuckerberg in Washington DC het woord nam, werd zijn verklaring openbaar.

Tegenover de Amerikaanse commissie betuigde Zuckerberg spijt:

‘[I]t’s clear now that we didn’t do enough to prevent these tools from being used for harm as well. That goes for fake news, foreign interference in elections, and hate speech, as well as developers and data privacy. We didn’t take a broad enough view of our responsibility, and that was a big mistake. It was my mistake, and I’m sorry. I started Facebook, I run it, and I’m responsible for what happens here.’

Bekijk hier de volledige getuigenis van Mark Zuckerberg in het Amerikaanse Congres.

Verderop legt Zuckerberg uit wat Facebook heeft gezien en gedaan tegen nepnieuws en nepaccounts:

• 470 pagina’s en accounts werden in verband gebracht met de Russische ‘trollfarm’ Internet Research Agency (IRA). Deze publiceerden gezamenlijk 80.000 posts in twee jaar tijd, die door 126 miljoen mensen zijn bekeken;
• Op Instagram, een dochterbedrijf van Facebook, trof men 120.000 posts aan, die door circa 20 miljoen mensen zien gezien;
• Naast posts gaf de IRA in die periode zo’n 100.000 dollar aan 3.000 reclames uit, die door 11 miljoen Amerikanen zijn bekeken;
• In Frankrijk werden in aanloop naar de presidentsverkiezingen in 2017 30.000 nepaccounts verbannen;
• Deze maand verwijderde Facebook nog 270 pagina’s en accounts van de IRA, die waren gericht op Russen en Russischtaligen in voormalige Sovjetlanden als Azerbeidzjan, Oekraïne en Oezbekistan.

Lead Stories is nu geverifieerd factchecker volgens Poynter

We schreven in dit nieuwsoverzicht al een paar keer over Lead Stories. Sinds 9 april is deze factcheckwebsite geverifieerd door het International Fact-Checking Network (IFCN) van Poynter als betrouwbare feitencontroleur. Deze ‘licentie’ is een jaar geldig.

We are happy and proud to announce Lead Stories is now a verified signatory of the IFCN Fact-Checkers’ Code of Principles. https://t.co/g0VUhA9H7p

— Lead Stories (@LeadStoriesCom) 9 april 2018

De afgelopen maand is ook het Oekraïense platform VoxCheck (niet te verwarren met het Amerikaanse Vox) opgenomen in de factchecklijst van het IFCN. De hele lijst telt nu 49 factcheckwebsites, waarvan er 5 ‘licenties’ nog moeten worden vernieuwd. In die laatste categorie vallen onder meer het Britse Full Fact en het Zweedse Viralgranskaren.

Grootste Facebookpagina voor Black Lives Matter blijkt nep

Een demonstratie van Black Lives Matter in Minneapolis, Minnesota (VS), in november 2015. Foto: Fibonacci Blue/Flickr/CC BY 2.0

De populairste Facebookpagina die is gewijd aan de Amerikaanse burgerrechtenbeweging Black Lives Matter telt 700.000 volgers. Zij kwamen er vorige week achter dat de pagina eigenlijk op leugenachtige wijze wordt beheerd door een witte vakbondsman uit Australië. Dat blijkt uit onderzoek van CNN.

CNN schrijft dat de pagina een deel van de 100.000 dollar die ze ophaalde met fondsenwerving, heeft gestort naar Australische bankrekeningen. De financiële diensten PayPal en Patreon hebben hun contact met de Facebookpagina na het CNN-onderzoek verbroken. Na een week over en weer e-mailen heeft Facebook de pagina offline gehaald, meldt CNN.

Makers van Nederlands nepnieuwsspel adviseren Britse parlement

In Nederland was de ‘nepnieuwsgame’ Slecht Nieuws succesvol, en ook de Engelstalige variant Get Bad News heeft intussen veel fans. Ook in het Britse parlement, schrijft het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ): de spelontwikkelaars onder de naam DROG hebben een heus onderzoeksdocument geleverd aan het House of Commons.

Volgens DROG-oprichter Ruurd Oosterwoud kwam het zover omdat de ontwikkelaars de data van spelers van hun nepnieuwsgames verzamelen en analyseren. Jon Roozenbeek, een van de makers, doet dat aan de prestigieuze Universiteit van Cambridge. Dit alles heeft wereldwijd zijn vruchten afgeworpen, citeert het SvdJ hem: ‘We zijn in 305 verschillende media verschenen.’ Bovendien werd Roozenbeek geïnterviewd door CNN:

Limburgs Kamerlid deelt onzin over bombardementen in Syrië

Politici volgen als geen ander het dagelijkse nieuws. Soms gaat het delen daarvan met de achterban per ongeluk mis, maar CDA-Kamerlid Martijn van Helvert lijkt zijn publiek bewust te misleiden, aldus opinieblog Jalta. Eind maart verwees de politicus op Twitter naar een nieuwsbericht op de ‘extreemrechtse hoax-site’ Fenixx, volgens Jalta een beruchte verspreider van nonsens over moslims en vluchtelingen.

Rond 1900 was nog 25% van de bevolking van Turkije christelijk, tegenwoordig is dat minder dan 1%. Maar net als ISIS deed wist Turkije ook de laatste herinneringen uit. https://t.co/Mlq5pxJRYc

— Martijn van Helvert (@Martijncda) 27 maart 2018

Om je een beeld te geven van Fenixx: deze site publiceerde eerder haatzaaiende berichten als de Rabobank als ‘omvolkingsbank’. De regionale omroep 1Limburg weidt verder uit over het nepnieuws van Van Helvert. Het Tweede Kamerlid uit Sittard tweet dat ‘rond 1900’ nog een kwart van de Turken christelijk was, terwijl Turkije toen nog deel uitmaakte van het islamitische Ottomaanse Rijk.

Volkskrant schrijft citaten Elma Drayer per abuis toe aan Hadjar Benmiloud

Kritische volgers van de Volkskrant dachten het dagblad van een duidelijk staaltje nepnieuws te kunnen beschuldigen. Verleden zaterdag werden uitspraken in een artikel over vrouwenrechtenactivist Shirin Musa toegeschreven aan Hadjar Benmiloud van de feministische website Vileine.

De quotes kwamen echter uit de mond van columniste Elma Drayer, blijkt uit een reconstructie van Ombudsman Jean-Pierre Geelen. De journalist van dienst bleek niet dubbel te hebben gecheckt of ze tijdens een telefonisch interview inderdaad Benmiloud aan de lijn had.

Wat bleek: de telefoonnummers van de twee vrouwen waren per ongeluk verwisseld op de redactie, meldt Geelen. ‘Waarna het ongeluk zich voltrok volgens het slechtst denkbare scenario van een bizarre klucht.’

Tweederde van links naar populaire sites waarschijnlijk getweet door bots

Heel veel verkeer op Twitter blijkt geen enkele menselijke eigenschap te bezitten. Maar liefst 66 procent van de tweets die naar populaire website linken, worden naar alle waarschijnlijkheid geplaatst door Twitterbots. Dat komt naar voren uit een grote studie van het Pew Research Center.

De onderzoekers brachten bijna 3.000 populaire websites in kaart. Dit aan de hand van Twitterberichten uit de zomer van 2017, die voorkwamen in de top-1-procent van links op het sociale medium. Na het ‘schoonmaken’ van de data (denk aan dubbele sites of adressen die offline zijn gehaald) bleven er 2.315 internetadressen over.

Bekijk hier hoe de Pew-onderzoekers hun studie naar Twitterbots hebben verricht.

Bij aggregatiewebsites, plekken die informatie samenvatten die op andere websites staat, wordt zelfs 89 procent van de links gepost door bots. Deze ‘internetgebruikers’ zijn een stuk actiever in ‘sharen’ dan mensen: 500 bots deelden 22 procent van alle links; 500 mensen slechts 6 procent.

Het boeiendst is dat Pew in het automatische Twitterverkeer geen politieke bias heeft aangetroffen. De in beeld gebrachte bots zijn verantwoordelijk voor 41 procent van de links naar ‘liberal’ (links-georiënteerde) publicaties; bij conservatieve plaatsen is dat 44 procent. Een verwaarloosbaar verschil dus.

Dit zijn de populairste Russische trollaccounts op Reddit

Beeld: Flickr/CC BY-SA 2.0

Na al het gedoe op Facebook en Twitter zou je bijna vergeten dat Russische trolls ook op discussieforum Reddit actief zijn. In zijn jaarverslag meldde het bedrijf deze week dat 944 accounts op zijn servers werden beheerd door de eerdergenoemde Internet Research Agency.

Verder bracht Reddit de namen naar buiten van de accounts die nog worden onderzocht op bemoeienis met de Amerikaanse verkiezingen. 13 daarvan kunnen rekenen op meer dan 10.000 zogeheten ‘karmapunten’: een soort ‘likes’, legt The Outline uit. De 13 ‘Redditors’ deelden opzienbare posts over zowel Donald Trump als Hillary Clinton.

Italiaanse factchecksite weer online, op gewraakt artikel na

In het vorige nieuwsoverzicht maakten we melding van het uit de lucht halen van de Italiaanse factcheckwebsite Butac.it. Deze is inmiddels weer online; alleen het artikel over een omstreden arts is nog steeds onleesbaar, schrijft de krant Il Resto del Carlino uit Bologna, waar de rechtbank staat die de site vorige week offline liet halen.

Kuala Lumpur, de hoofdstad van Maleisië. Foto: Pixabay/CC0

Antinepnieuwswet in Maleisië belooft weinig goeds voor verkiezingen

Op 2 april nam het Maleisische parlement een strenge antinepnieuwswet aan. Net op tijd voor de verkiezingen op 9 mei, schrijft de Australische website New Mandala, die zich richt op Zuidoost-Azië. De wet kan nog niet worden gehandhaafd, omdat zij nog in het Maleisische equivalent van de Staatscourant moet worden opgenomen.

Onder de nieuwe wet kunnen Maleisiërs die ‘kwaadwillend’ nepnieuws verspreiden, maximaal zes jaar cel krijgen. Daarmee zijn de maatregelen iets lichter geworden, aldus New Mandala: eerst ging het om respectievelijk ‘bewust’ verspreiden van onzin en tien jaar gevangenisstraf.

Maar ook zonder de onmiddellijke effectiviteit van de nieuwe wet kan de regering in Maleisië krachtig optreden tegen critici en hoax-verspreiders, meldt de eerdergenoemde website. Met de in 1998 geïntroduceerde Communications and Multimedia Act zijn alleen al in 2017 zeker 146 personen gestraft voor satire over en kritiek op de regering, stelt mensenrechtenorganisatie SUARAM.

Mocht Maleisië ook met die juridische middelen critici niet de mond kunnen snoeren, dan heeft het altijd nog de Sedition Act, de Official Secrets Act, de Printing Presses and Publications Act en de Defamation Act.

Facebook vraagt Indonesische en Mexicaanse factcheckers om hulp

In onder meer Nederland, de Verenigde Staten, Frankrijk en Italië werkt Facebook al samen met factcheckorganisaties. Ook in Indonesië probeert het sociale netwerk voet aan de grond te krijgen bij factcheckers, schrijft het Indonesische medium Tempo.co.

Zuckerberg en de zijnen hebben namelijk het nieuwe factcheckplatform Tirto.id, reeds geverifieerd door Poynter, gevraagd als ‘derde partij’. ‘Ik heb mezelf geen kwantatief doel gesteld, maar [focus me] meer op de kwaliteit van correcte informatie’, zegt oprichter Sapto Anggato tegen Tempo.

Ook in Mexico gaat Facebook samenwerken met feitencheckers. De groep Verificado 2018 wordt de eerste instantie van Latijns-Amerika die samen optrekt met de Amerikaanse techgigant, bericht de Mexicaanse tak van The Huffington Post. De aanleiding zijn de Mexicaanse presidentsverkiezingen op 1 juli. Verificado 2018 is een collectief van maar liefst 76 verschillende media, waaronder AJ+, Animal Político en HuffPost Mexico.

Nepvideo van vliegtuigcrash in Algerije komt uit Alaska

Een video die ten onrechte opdook na het neerstorten van een militair vrachtvliegtuig in Algerije, waarbij 257 doden vielen, is bijna acht jaar eerder en bijna 10.000 kilometer verderop gefilmd. De factcheckers van het Franse persbureau AFP concluderen dat. Het ‘kwaad’ was echter al gescheid: binnen iets meer dan 5 uur was de video, afkomstig van het Facebookaccount ‘Troll Constantine’, al 600.000 keer bekeken en 25.000 keer gedeeld.

AFP verrichte de factcheck met behulp van de tool InVID, een soort Google Reverse Image Search voor video’s. Het filmpje dat zogenaamd ten zuiden van de Algerijnse hoofdstad Algiers werd opgenomen, bleek al in 2010 te zijn geschoten nabij de Alaskaanse stad Anchorage. Bij die crash vielen 4 doden, in plaats van de 257 in Noord-Afrika.

Hongaarse staatsomroep geeft toe propaganda te hebben verspreid voor verkiezingswinst Orbán

Viktor Orbán, de premier van Hongarije. Foto: European People’s Party/Flickr/CC BY 2.0

De publieke omroep MTVA moet in Hongarije diep door het stof. Meerdere journalisten die anoniem spraken met de Britse krant The Guardian, hebben toegegeven dat hun werkgever bewust valse nieuwsberichten heeft verspreid over bijvoorbeeld vluchtelingen. De bedoeling hiervan was dat de zittende premier Viktor Orbán meer kans had om de verkiezingen te winnen (dat is ook gebeurd).

Eén journalist die The Guardian citeert, vertelt een somber stemmende anekdote (vertaald door Villamedia): ‘Soms komt de hoofdredacteur op de redactie met de telefoon in zijn hand en dicteert ons dan een heel verhaal, woord voor woord. We weten niet wie aan de andere kant van de telefoon zit.

Orbán zal in ieder geval de komende vier jaar aan de macht zijn in Hongarije. Het Nederlandse journalistenvakblad ziet de persvrijheid in het Midden-Europese land somber in: afgelopen week verscheen na 80 jaar de laatste editie van de onafhankelijke Hongaarse krant Magyar Nemzet.

Nederlandse artiest Dotan zette trollenleger in als fans

Hoogmoed komt voor de val: dat spreekwoord was dit weekend wel van toepassing op Dotan. De 31-jarige artiest, bekend van hits als ‘Home’ en ‘Fall’, heeft al vanaf 2011 een leger van zo’n 140 nepaccounts als achterban opgetuigd, blijkens een knap onderzoek van de Volkskrant.

Het dieptepunt, schrijven journalisten Mark Misérus en Robert van der Noordaa, is de fictieve ontmoeting met de doodzieke fan ‘Aron’. Dotan zou na afloop van een concert in de Ziggo Dome een praatje met hem hebben gemaakt en hem een persoonlijke videoboodschap hebben toegezonden.

Het fascinerende artikel in de krant vertelt over schermutselingen over de informatie op Dotans Wikipediapagina, foto’s van bestaande en zelfs overleden personen die voor de nepprofielen worden gebruikt en een verzonnen ontmoeting in een vliegtuig. Hoewel hij de aantijgingen aanvankelijk ontkent, geeft hij in een Facebookvideo toe dat de onthullingen van de Volkskrant op waarheid berusten.